Bảng ngày giờ tiết khí năm 1591
Tiết khí thực chất là 24 điểm đặc biệt trên quỹ đạo chuyển động của Trái Đất khi quay xung quanh mặt trời. Khi ta chia mặt phẳng thành 360 độ thì tương ứng mỗi một tiết khí cách nhau 15 độ. Ngày bắt đầu một tiết khí là những ngày mặt trời ở các vị trí toạ độ nhất định.
Theo đó, trong một năm có 24 tiết khí theo lịch vạn niên. Đó là những ngày mà mặt trời nằm ở các kinh độ: 0°, 15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°, 105°, 120°, 135°, 150°, 165°, 180°, 195°, 210°, 225°, 240°, 255°, 270°, 285°, 300°, 315°, 330°, 345° so với Trái Đất.

Khi ta chia mặt phẳng thành 360 độ thì tương ứng mỗi một tiết khí cách nhau 15 độ
Có 2 yếu tố làm ảnh hưởng tới khoảng cách giữa các tiết khí cạnh nhau:
Vì vậy, khoảng cách giữa 2 tiết khí gần nhau sẽ dao động trong khoảng 14-16 ngày. Ta có thể quan sát kỹ hơn bảng ngày giờ tiết khí năm 1591 dưới đây:
STT | Tháng | Tiết khí | Kinh độ mặt trời | Ngày dương lịch | Ngày âm lịch |
---|---|---|---|---|---|
1 | 12 (Sửu) | Tiểu hàn | 285° | 06.01.1591 00:38 | 11.12.1590 |
2 | Đại hàn | 300° | 20.01.1591 18:18 | 25.12.1590 | |
3 | 1 (Dần) | Lập xuân | 315° | 04.02.1591 13:06 | 11.01.1591 |
4 | Vũ thuỷ | 330° | 19.02.1591 09:58 | 26.01.1591 | |
5 | 2 (Mão) | Kinh trập | 345° | 06.03.1591 09:15 | 11.02.1591 |
6 | Xuân phân | 0° | 21.03.1591 11:35 | 26.02.1591 | |
7 | 3 (Thìn) | Thanh minh | 15° | 05.04.1591 16:59 | 12.03.1591 |
8 | Cốc vũ | 30° | 21.04.1591 01:41 | 28.03.1591 | |
9 | 4 (Tỵ) | Lập Hạ | 45° | 06.05.1591 13:17 | 14.04.1591 |
10 | Tiểu mãn | 60° | 22.05.1591 03:30 | 30.04.1591 | |
11 | 5 (Ngọ) | Mang chủng | 75° | 06.06.1591 19:38 | 15.04N.1591 |
12 | Hạ chí | 90° | 22.06.1591 12:58 | 02.05.1591 | |
13 | 6 (Mùi) | Tiểu thử | 105° | 08.07.1591 06:41 | 18.05.1591 |
14 | Đại thử | 120° | 23.07.1591 23:48 | 04.06.1591 | |
15 | 7 (Thân) | Lập thu | 135° | 08.08.1591 15:38 | 20.06.1591 |
16 | Xử thử | 150° | 24.08.1591 05:15 | 06.07.1591 | |
17 | 8 (Dậu) | Bạch lộ | 165° | 08.09.1591 16:20 | 21.07.1591 |
18 | Thu phân | 180° | 24.09.1591 00:12 | 08.08.1591 | |
19 | 9 (Tuất) | Hàn lộ | 195° | 09.10.1591 05:01 | 23.08.1591 |
20 | Sương giáng | 210° | 24.10.1591 06:31 | 08.09.1591 | |
21 | 10 (Hợi) | Lập đông | 225° | 08.11.1591 05:19 | 23.09.1591 |
22 | Tiểu tuyết | 240° | 23.11.1591 01:32 | 08.10.1591 | |
23 | 11 (Tý) | Đại tuyết | 255° | 07.12.1591 20:07 | 22.10.1591 |
24 | Đông chí | 270° | 22.12.1591 13:26 | 07.11.1591 |
Ngày và thời điểm của các tiêt khí trong năm 1591
Ví dụ: ngày Lập Xuân là ngày 4 hoặc mùng 5 tháng 2 dương lịch. Khi đó, mặt trời nằm ở vị trí 315 độ trên mặt phẳng không gian của trái đất mà ta quan sát được. Sau ngày Lập Xuân, kéo dài đến ngày 19 hoặc 20 tháng 2. Khi ấy mặt trời đã chuyển sang vị trí 330 độ, có nghĩa là đã kết thúc tiết Lập Xuân bắt đầu bước vào tiết Vũ Thuỷ.
Có một điều thú vị rằng, hầu hết học giả tại Việt Nam đều cho rằng “tiết” và “khí” là 2 phần riêng biệt. Chúng luôn phiên đan xen lẫn nhau, cứ một “tiết” (trung khí) là lại tới một “khí” (tiết khí), bắt đầu từ tiết lập xuân. Tuy nhiên, để cho dễ hiểu và ứng dụng thì ngày nay chúng ta vẫn thường gọi chung là tiết khí, hoặc ngắn gọn là tiết.