Bảng ngày giờ tiết khí năm 1788
Tiết khí thực chất là 24 điểm đặc biệt trên quỹ đạo chuyển động của Trái Đất khi quay xung quanh mặt trời. Khi ta chia mặt phẳng thành 360 độ thì tương ứng mỗi một tiết khí cách nhau 15 độ. Ngày bắt đầu một tiết khí là những ngày mặt trời ở các vị trí toạ độ nhất định.
Theo đó, trong một năm có 24 tiết khí theo lịch vạn niên. Đó là những ngày mà mặt trời nằm ở các kinh độ: 0°, 15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°, 105°, 120°, 135°, 150°, 165°, 180°, 195°, 210°, 225°, 240°, 255°, 270°, 285°, 300°, 315°, 330°, 345° so với Trái Đất.
Khi ta chia mặt phẳng thành 360 độ thì tương ứng mỗi một tiết khí cách nhau 15 độ
Có 2 yếu tố làm ảnh hưởng tới khoảng cách giữa các tiết khí cạnh nhau:
Vì vậy, khoảng cách giữa 2 tiết khí gần nhau sẽ dao động trong khoảng 14-16 ngày. Ta có thể quan sát kỹ hơn bảng ngày giờ tiết khí năm 1788 dưới đây:
STT | Tháng | Tiết khí | Kinh độ mặt trời | Ngày dương lịch | Ngày âm lịch |
---|---|---|---|---|---|
1 | 12 (Sửu) | Tiểu hàn | 285° | 05.01.1788 20:35 | 28.11.1787 |
2 | Đại hàn | 300° | 20.01.1788 14:00 | 13.12.1787 | |
3 | 1 (Dần) | Lập xuân | 315° | 04.02.1788 08:36 | 28.12.1787 |
4 | Vũ thuỷ | 330° | 19.02.1788 04:53 | 13.01.1788 | |
5 | 2 (Mão) | Kinh trập | 345° | 05.03.1788 03:40 | 28.01.1788 |
6 | Xuân phân | 0° | 20.03.1788 05:13 | 13.02.1788 | |
7 | 3 (Thìn) | Thanh minh | 15° | 04.04.1788 09:57 | 28.02.1788 |
8 | Cốc vũ | 30° | 19.04.1788 17:49 | 14.03.1788 | |
9 | 4 (Tỵ) | Lập Hạ | 45° | 05.05.1788 04:46 | 30.03.1788 |
10 | Tiểu mãn | 60° | 20.05.1788 18:20 | 15.04.1788 | |
11 | 5 (Ngọ) | Mang chủng | 75° | 05.06.1788 10:00 | 02.05.1788 |
12 | Hạ chí | 90° | 21.06.1788 03:05 | 18.05.1788 | |
13 | 6 (Mùi) | Tiểu thử | 105° | 06.07.1788 20:39 | 04.06.1788 |
14 | Đại thử | 120° | 22.07.1788 13:59 | 20.06.1788 | |
15 | 7 (Thân) | Lập thu | 135° | 07.08.1788 06:01 | 06.07.1788 |
16 | Xử thử | 150° | 22.08.1788 20:16 | 21.07.1788 | |
17 | 8 (Dậu) | Bạch lộ | 165° | 07.09.1788 07:49 | 08.08.1788 |
18 | Thu phân | 180° | 22.09.1788 16:34 | 23.08.1788 | |
19 | 9 (Tuất) | Hàn lộ | 195° | 07.10.1788 21:59 | 09.09.1788 |
20 | Sương giáng | 210° | 23.10.1788 00:23 | 25.09.1788 | |
21 | 10 (Hợi) | Lập đông | 225° | 06.11.1788 23:41 | 09.10.1788 |
22 | Tiểu tuyết | 240° | 21.11.1788 20:38 | 24.10.1788 | |
23 | 11 (Tý) | Đại tuyết | 255° | 06.12.1788 15:28 | 09.11.1788 |
24 | Đông chí | 270° | 21.12.1788 09:12 | 24.11.1788 |
Ngày và thời điểm của các tiêt khí trong năm 1788
Ví dụ: ngày Lập Xuân là ngày 4 hoặc mùng 5 tháng 2 dương lịch. Khi đó, mặt trời nằm ở vị trí 315 độ trên mặt phẳng không gian của trái đất mà ta quan sát được. Sau ngày Lập Xuân, kéo dài đến ngày 19 hoặc 20 tháng 2. Khi ấy mặt trời đã chuyển sang vị trí 330 độ, có nghĩa là đã kết thúc tiết Lập Xuân bắt đầu bước vào tiết Vũ Thuỷ.
Có một điều thú vị rằng, hầu hết học giả tại Việt Nam đều cho rằng “tiết” và “khí” là 2 phần riêng biệt. Chúng luôn phiên đan xen lẫn nhau, cứ một “tiết” (trung khí) là lại tới một “khí” (tiết khí), bắt đầu từ tiết lập xuân. Tuy nhiên, để cho dễ hiểu và ứng dụng thì ngày nay chúng ta vẫn thường gọi chung là tiết khí, hoặc ngắn gọn là tiết.